-
1 авыр
I 1. прил.1) тяжёлый, тяжеле́нный, уве́систый, ве́ский (металл, камень)авыр йодрык — уве́систый кула́к
2) тяжёлый, тяжелове́сный, громо́здкий ( канат); тяжелове́с; масси́вный, гру́зный (о мебели, человеке, его фигуре)авыр автомобильләр үтәрлек күпер — мост, по кото́рому мо́гут дви́гаться тяжёлые (тяжелове́сные) автомоби́ли (автомоби́ли-тяжелове́сы)
авыр станок — тяжёлый, громо́здкий стано́к; стано́к-тяжелове́с
авыр шкаф — масси́вный шкаф
3) тяжёлый, гру́зный, тяжелове́сный (о походке, шаге, обуви)4) неуклю́жий, нерасторо́пный (о человеке, его походке, движениях)5) тяжёлый, тру́дный для перева́ривания, обремени́тельный для желу́дка ( о пище)6)а) тяжёлый, опа́сный (о болезни, её форме, о ране, состоянии больного)б) тяжёлый, тя́жкий, си́льный (о горе, вине, проступке); безвы́ходный (о положении, душевном состоянии)авыр җинаять — тя́жкое (тяжёлое) преступле́ние
7) тяжёлый, тя́гостный, гнету́щий, тя́жкий, мра́чный, удруча́ющий (о мыслях, думах, чувствах, настроении, предчувствии), мучи́тельныйавыр кичерешләр — тяжёлые пережива́ния
8) тяжёлый, тя́жкий, несве́жий, неприя́тный ( запах); спёртый разг., уду́шливый (воздух, духота)көн авыр бүген — пого́да сего́дня тяжёлая (удушливая, тяжкая, неприятная)
авыр томан — тяжёлый (уду́шливый) тума́н
9)а) тяжёлый, тру́дный (о дороге, подъёме, экзамене, сражении, детстве и т.п.); сло́жный (о задаче, обстановке, положении, условиях, операции и т.п.); изнури́тельный, надса́дный ( о работе); терни́стый ( о жизненном пути)авыр сәяхәт — тру́дное путеше́ствие
б) тяжёлый, тя́жкий, тру́дный, обремени́тельный, затрудни́тельный, отяготи́тельный (о налогах, обязательствах, условиях неравноправного договора)10) тяжёлый, тяжелове́сный, громо́здкий, неуклю́жий (о чьём-л. стиле, слоге, языке)11) перен. тяжёлый, тру́дный, тя́жкий; неприя́тный, неужи́вчивый, несно́сный (человек, характер); суро́вый, тя́гостный (о судьбе, долге, расплате за что)авыр җәза — суро́вое наказа́ние
авыр индустрия — тяжёлая индустри́я
авыр су физ. — тяжёлая вода́
13) в сочет. тяжело-авыр атлет спорт. — тяжелоатле́т
2. нареч.авыр яралы — тяжелора́неный
1) тяжело́ (нагружать, накладывать груз)2) тяжело́, гру́зно, неуклю́же (поворачиваться, передвигаться, вставать с места)3) с трудо́м, тру́дно, тяжело́ (передвигать, поднимать, выполнять, делать что, передвигаться); надса́дно, нату́жно, тя́жко (работать, дышать, кашлять); тя́гостносаздан баруы авыр — тру́дно шага́ть по боло́ту
һава җитмәүдән авыр сулый башлау — тяжело́ задыша́ть от (из-за) нехва́тки во́здуха
мондый җирдә үлән дә авыр үсә — на тако́й земле́ и трава́ тру́дно (с трудо́м) растёт
4) тяжело́, тру́дно, затрудни́тельно, обремени́тельно (соглашаться, исполнить какие-л. обязанности); сло́жно (уговорить кого, решить проблему, выполнить что)баш тартуы авыр — тру́дно отказа́ться
аның белән уртак тел табуы шактый авыр — найти́ с ним о́бщий язы́к дово́льно сло́жно
5) тяжело́, ту́го (соображать, думать, понимать)6) тяжело́, тя́жко (переживать, провиниться); боле́зненно (переживать неудачу, воспринимать критику); опа́сно ( ранить); суро́во ( наказать)7) тяжело́, тя́гостно, гнету́ще, угнета́юще, удруча́юще (действовать на чувства, на нервы)8) тяжело́, громо́здко, тяжелове́сно (об изложении своих мыслей, о письме, звучании фразы и т.п.); неуклю́же9) в сочет. трудно-, тяжело-авыр укыла торган фраза — трудночита́емая фра́за
10) исх. п. авырдан разг. тяжело́, тру́дно, с больши́м трудо́м (выполнять, понимать, постигать что)бик авырдан күндерү — с больши́м трудо́м заста́вить согласи́ться
авырдан сулый — он тяжело́, с трудо́м, тру́дно ды́шит
•- авыр гына
- авыр әйбер
- авыр йөк
- авыр тарту
- авыр төялгән
- авыр түгел
- авыр үлчәү
- авыр башы
- авыр гәүдәле••авыр алу — см. авырга алу
авыр аяк — см. авыр аяклы
авыр кубу — см. авыр кузгалу 2)
авыр куллы — рука́ тяжёлая (у кого-л.); тяжёл на́ руку ( кто)
авыр кыймылдау — см. авыр кузгалу
авыр күтәрү — тя́жести (тя́жесть) поднима́ть/подня́ть, тяжело́ поднима́ть/подня́ть
авыр сабырлылык — споко́йствие; сде́ржанность; невозмути́мость; хладнокро́вность, степе́нность
авыр сулау — тяжело́, тя́жко вздыха́ть/вздохну́ть
авыр туфрагы җиңел булсын — да (пусть) бу́дет земля́ ему́ пу́хом; мир пра́ху его́ (её); ца́рство (ца́рствие) ему́ небе́сное
авырга туры килә — см. авырга килә
авырдан кубу — см. авыр кузгалу 2)
- авыр аяклыавырдан кузгалу — см. авыр кузгалу
- авыр кузгалу
- авыр сабырлы
- авыр сөякле
- авырга килә II сущ.; преимущ. в косв. ф.; разг.о бере́менности, пло́де- авырга узуаның авыры бар — она́ бере́менна
-
2 күңел
I сущ.1) душа́, се́рдце || душе́вный, серде́чныйкүңелне тынычландыру — успоко́ить ду́шу (сер́дце)
күңел кичерешләре — душе́вные (серде́чные) пережива́ния
күңел җылысы — душе́вная теплота́
күңел кыйналу — душе́вно страда́ть
күңел пошыну — душа́ не на ме́сте
күңел рәхәтләнү — блаже́нствовать душо́й
күңел теләү — захоте́ть
кеше күңеле - кара төн — (посл.) чужа́я душа́ - потёмки
2)а) вну́тренний, духо́вный миркүңел байлыгы — бога́тство духо́вного ми́ра
күңеле шундый — духо́вный мир его́ тако́в
б) хара́ктер, сво́йство хара́ктеракүңеле каты - теле татлы — (погов.) хара́ктер его твёрд, (но) речь сла́дка
3) расположе́ние духа́; настрое́ние, дух; самочу́вствиекүңелем бозылды — у меня́ испо́ртилось настрое́ние (от чего-л.)
4)а) симпа́тия, любо́вь; расположе́ние, устремле́ние к кому, чему-л.минем сиңа күңелем бар — у меня́ есть симпа́тия к тебе́
ана күңеле балада, бала күңеле далада — (посл.) любо́вь ма́тери - к дитя́ти, а у того́ - к степи́
б) диал. жела́ниекүңелем шул — моё жела́ние таково́
5) ду́мы, мысль, мы́сли; созна́ниекүңеле бу эштән ерак — ду́мы его́ далеки́ от э́того де́ла
6) па́мятькүңелдә йөртү (саклау) — храни́ть в па́мяти
7) интуи́ция, душа́күңеле белән сизенү — чу́вствовать, чу́ять душо́й; интуити́вно дога́дываться
күңелем алдамый — интуи́ция (меня́) не обма́нывает (меня́ не подво́дит)
8) в знач. нареч. күңелдә в уме́бишне язабыз, бер күңел(дә) — пять запи́шем, оди́н в уме́
•- күңел аздыру
- күңел аздыручы
- күңел азу
- күңел белән
- күңелем белән
- күңелең белән
- күңеле белән
- күңел белән уйлап
- күңел белән уйлау
- күңел беркетү
- күңел биздергеч
- күңел кайтаргыч
- күңел биздерү
- күңел кайтару
- күңел боегу
- күңел борчылу
- күңел тынычсызлану
- күңел бушату
- күңел газабы
- күңел газаплары
- күңел йомшару
- күңел йомшау
- күңел кайту
- күңеле кайту
- күңел киңлеге
- күңел күтәрелү
- күңел күтәрү
- күңел күтәрмәү
- күңел күтәрә алмау
- күңел нечкәртү
- күңел нечкәрү
- күңел өчен
- күңелен күрү
- күңелен табу••күңел белән дә, тәне белән дә — душо́й и те́лом
күңел(е) буш — (мне, тебе́, ему́) ску́чно, в (мое́й, твое́й, его́) душе́ пустота́
күңел даруы — бальза́м для души́; лека́рство от душе́вных мук
күңел җиңеләю — полегча́ть на душе́
күңел(не), күңелен җиңеләйтү — облегчи́ть (отвести́) ду́шу; изли́ть ду́шу
күңел иләсләнү — искуша́ться душо́й
күңел йогышу (йогу) — см. күңел яту
күңел курку — опаса́ться всей душо́й, си́льно боя́ться, тру́сить
күңел капчыгын чишү — изли́ть ду́шу (букв. развяза́ть мешо́к души́)
күңел (күңеле) киңәю — расще́дриться душо́й
күңел (күңеле) китек (сынык) — оби́женный (жизнью, обстоятельствами); впа́вший в уны́ние; нужда́ющийся в подде́ржке
күңел котырыгы (азынуы) — распу́щенность, жа́дность (до наслаждений, славы и т. п.)
күңел кошы — поэт. возлю́бленная (букв. пти́чка души́)
күңел кылы (кыллары) — поэт. стру́ны души́
күңел кылына тию — затро́нуть чу́вствительные стру́ны (души́)
күңел кымырҗу — беспоко́иться, име́ть жела́ние
күңел кытыклану — зуде́ть || зуд в душе́; лёгкое возбужде́ние в душе́
күңел кәгъбәсе (күңелгә кәгъбә) итү (кылу) — де́лать, сде́лать возлю́бленной (возлю́бленным); сде́лать да́мой се́рдца
күңел күге — поэт. духо́вный мир (букв. небеса́ души́)
күңел сүрелү — разочарова́ться; охладе́ть душо́й
күңел сыну — па́дать/пасть ду́хом; надломи́ться (вследствие неудач, разочарований и т. п.)
күңел (күңеле) тар — чёрствый, злой (душо́й); зави́стливый; скупо́й
күңел тарлыгы — чёрствость, злость в душе́; зави́стливость; ску́пость
күңел тарлыгыннан — от за́висти
күңел тартуы — влече́ние се́рдца
күңел тартылу — вле́чься, тяну́ться (о душе, сердце)
күңел (күңеле) төзек — с до́брыми чу́вствовами; добронра́вный, благонра́вный
күңел төзеклеге — до́брый настро́й души́, добронра́вие, благонра́вие
күңел (күңелеңне) төшерү — поддава́ться, подда́ться уны́нию
күңел тулу — расчу́вствоваться, доходи́ть до слёз; пла́кать от полноты́ чувств
күңел түгелү — см. күңел ташу
күңел үсү (үсеп китү) — окрыля́ться/окрыли́ться душо́й (после хорошего обращения, одобрения, успеха и т. п.)
күңел (күңеле) хуш — в до́бром расположе́нии ду́ха
күңел хушлану — удовлетворя́ться, умиротворя́ться ( малым)
күңел хушлыгы — удовлетворе́ние, умиротворе́ние, дово́льство ( малым)
күңел эрү — отта́ять душо́й
күңелгә авыр булу (килү, тоелу) — быть в тя́гость душе́; душа́ не лежи́т; дави́ть на ду́шу
күңелгә авырлык — тя́жесть на душе́
күңелеңә авыр алма, ләкин... — не воспринима́й тяжело́, но... (при нелицеприятном высказывании кому-л.)
күңелгә (кереп) утыру — ( навсегда) запомина́ться; запечатле́ться в душе́
күңелгә китерү — вспомина́ть, вспо́мнить (усилием воли, специально)
күңелгә таш булу (булып төшү) — лечь ка́мнем на́ душу (на́ сердце)
күңелгә төен (төер) — оса́док на душе́
күңелгә ут салу (ягу) — см. ут салу
күңелгә якын алу — принима́ть/приня́ть бли́зко к се́рдцу
күңелгә яту — нра́виться, понра́виться
күңелгә ятышлы (ятымлы) — уго́дный душе́
күңелдән алып ташлау — забы́ть насовсе́м, предава́ть забве́нию
күңелдән китмәү — остава́ться в па́мяти; ника́к не забыва́ться
күңелем синдә генә — то́лько к тебе́ лежи́т моё се́рдце
яшь чагында кемне сөйсәң, күңелең шуңарда була — ( песня) кого́ лю́бишь в мо́лодости, к тому́ и лежи́т се́рдце
күңелләр күтәренке — дух ( наш) бодр; настрое́ние припо́днятое
күңелең булсын! — будь по-тво́ему!
күңелне йомшарту — смягча́ть/смягчи́ть ду́шу (кого-л.), ублажа́ть (кого-л.)
- күңел җитүкүңелемне (өметемне) өзмим әле — я ещё наде́юсь на твою́ любо́вь
- күңел капчыгы
- күңел чиләге
- күңел чүлмәге
- күңел каралу
- күңел киң
- күңеле киң
- күңел китеклеге
- күңел кубу
- күңел кузгалу
- күңел кәгъбәсе
- күңел көзгесе
- күңел күзе
- күңел өшеткеч
- күңел салу
- күңел тарту
- күңел төбе
- күңел төшү
- күңел туңу
- күңел түре
- күңел түреннән
- күңел утыру
- күңел яту
- күңелгә яту
- күңелгә беркетү
- күңелгә керү
- күңелгә килү
- күңелгә салу
- күңелгә тию
- күңелдә төен булу
- күңелдә төер булу
- күңелдә төер булып калу
- күңелдә төер булып тору
- күңел ташу
- күңелгә утыру
- күңелдән чыгару
- күңелен алу
- күңелен аудару
- күңелен аулау
- күңелен сындыру
- күңелен китү
- күңел ачу
- күңелен ачу
- күңеле булу
- күңел булу
- күңелне биләү
- күңелен биләү
- күңелне бәйләү
- күңелне киң тоту
- күңелеңне киң тот!
- күңелне тырнау II сущ.; диал.грудь; торс, бюсткүңелдән ары күренми ул — то, что ни́же бю́ста, не должно́ быть ви́димым (т. е. неприлично рассматривать)
См. также в других словарях:
мелодрама — 1. иск. Җырлы һәм музыкалы драма 2. Күпертеп күрсәтелгән авыр кичерешләргә, драматик тышкы эффектларга, үгет нәсихәткә корылган драма жанры; шундый жанрдагы әсәр 3. күч. Урынсыз трагизм, ясалмалык белән аерылып торган вакыйга, хис, кичерешләр тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
таралу — (ТАРАЛЫШУ) (ТАРАТУ) – I. 1. Бүлгәләнү, төрле якка китү (өер, төркем, җыен һ. б. тур.) Берәр урыннан кайсы да булса бер якка вакытлыча яки бөтенләйгә күчеп китү 2. Төрле җиргә сибелеп, чәчелеп урнашу 3. күч. Тармаклану, ботаклану 4. Һава киңлегенә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фаҗигале — иск. с. 1. Фаҗигане эченә алган, фаҗига белән бәйләнешле. Авыр вакыйгаларны, кемнең дә булса тормышында авыр кичерешләрне күрсәткән, белдергән 2. Фаҗига нәтиҗәсендә килеп чыккан 3. Фаҗига белдергән (тавыш тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фаҗигый — иск. с. 1. Фаҗигане эченә алган, фаҗига белән бәйләнешле. Авыр вакыйгаларны, кемнең дә булса тормышында авыр кичерешләрне күрсәткән, белдергән 2. Фаҗига нәтиҗәсендә килеп чыккан 3. Фаҗига белдергән (тавыш тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиткезү — 1. Нин. б. бер чиккә якынайту, шул чиккә кадәр сузу (озынча әйбернең бер башы тур.). Билгеле бер күләмгә тутыру. Нин. б. бер халәткә китерү, күңелсез хәлгә кую, авыр кичерешләргә тарыту үләр хәлгә җ. 2. Билгеле бер срокка сузу, бетерми саклап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиткерү — 1. Нин. б. бер чиккә якынайту, шул чиккә кадәр сузу (озынча әйбернең бер башы тур.). Билгеле бер күләмгә тутыру. Нин. б. бер халәткә китерү, күңелсез хәлгә кую, авыр кичерешләргә тарыту үләр хәлгә җ. 2. Билгеле бер срокка сузу, бетерми саклап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кызганыч — с. 1. Жәлләү, кызгану хисе тудыра торган 2. Бик мескен булган 3. Авыр кичерешләр уята торган, фаҗигале к. китап … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бастыру — 1. (Басу (II) ) 2. Басып торган хәлгә китерү. Озынча яки аяклы нәрсәне вертикаль торышка кую 3. Җиңел нәрсә таралып яки очып китмәсен өчен, өстенә авыр әйбер салып кую, бастырыклау. Өстенә авыр әйбер кую 4. иск. Таптату, бөртекле ашлыкны башак… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
газап — 1. Интектерү, җәза 2. Җәфа 3. Бик авыр эчке кичерешләр, рухи интегүләр. Азап, авырлык, кыенлык, мәшәкать. ГАЗАП КЫЛУ – иск. Газаплау. ГАЗАП ЧИГҮ – Газаплану … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
драма — 1. Диалог форм. төзелгән сәхнә әсәре 2. Шундый төрдәге, ләкин комедиядән һәм трагедиядән аермалы буларак, җитди эчтәлекле әсәр 3. күч. Авыр рухи газапка дучар итә торган, кайгылы вакыйга; газаплы кичерешләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге